Μετάβαση στο κύριο περιεχόμενο

Εισαγωγή στην πρώιμη δημώδη νεοελληνική λογοτεχνία (απαρχές – 1453)

 Τέλη 11ου – 1453: η Βυζαντινή αυτοκρατορία εισέρχεται σε μακρά περίοδο κρίσης

Διαμόρφωση Νέου Ελληνισμού – δύο παράγοντες:

α) το Βυζάντιο περιορίζεται σε περιοχές που κυριαρχεί το ελληνικό στοιχείο

β) ανάπτυξη εθνικής συνείδησης λόγω των αντιθέσεων με τους Φράγκους

Παρουσιάζονται ξανά οι λέξεις «Έλλην» και «γένος»

Αρχή νεοελληνικής γραμματείας

Ο Λ. Πολίτης θεωρεί πως η «δημώδης γραμματεία/λογοτεχνία» της υστερομεσαιωνικής εποχής αποτελεί την πρώτη φάση της «νεοελληνικής» γραμματείας/λογοτεχνίας. Ως αρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας θεωρεί το έργο του Διγενή Ακρίτη (1ο μισό 11ου μάλλον)

Δημώδης λογοτεχνία: δηλώνεται η έντεχνη (προσωπική) λογοτεχνική παραγωγή λόγιων συγγραφέων. Η γλώσσα γραφής είναι λαϊκότερη, με ιδιωματικά στοιχεία και πλησιάζει την ομιλουμένη.

Χαρακτηριστικά δημώδους γραμματείας/λογοτεχνίας

  1. Ανωνυμία.
  2. Γραπτή μορφή αρχικής σύνταξης (υπήρχε προφορική παράδοση, αλλά μεταδίδονται γραπτά).
  3. Χρήση δημώδους γλώσσας (μεικτή γλώσσα, λόγια και λαϊκά στοιχεία).
  4. Ιαμβικός δεκαπεντασύλλαβος, ανομοιοκατάληκτος (τονισμένη 6η ή 8η και 14η συλλαβή, τομή μετά την 8η) (η ομοιοκαταληξία εισάγεται στα μέσα 14ου στο έργο του Σαχλίκη).
  5. Γόνιμος διάλογος ανάμεσα στη βυζαντινή Ανατολή και τη λατινική Δύση (κοινά στοιχεία κατά τον 12ο: ταυτόχρονη εμφάνιση έμμετρης ηρωικής αφήγησης, δημώδης γλώσσα, συγγενικό μυθοπλαστικό υλικό. Η διασταύρωση αυτή δίνει δημιουργήματα της Κρητικής λογοτεχνίας, όπως ο Ερωτόκριτος)

ΠΕΡΙΟΔΟΛΟΓΗΣΗ

Η πολιτική ιστορία χρησιμοποιεί ως τομή το 1453. ΟΜΩΣ στη λογοτεχνία αυτό δε μπορεί να γίνει αφού η περίοδος ανάμεσα στον Διγενή και τον Ερωτόκριτο είναι ενιαία.

Βυζαντινά χρόνια: 2 παραδόσεις, λόγια και δημώδης

Η δημώδης χρησιμοποιεί τη λαϊκή γλώσσα. Πολλοί μελετητές τοποθετούν εδώ την αφετηρία της νεοελληνικής γραμματείας, διότι εμπεριέχει στοιχεία της μεταγενέστερης «καθαυτό» νεοελληνικής λογοτεχνίας (Πολίτης, Δημαράς, Vitti).

Με ορόσημο το 1453 η δημώδης γραμματεία πριν θα ορίζονταν ως «βυζαντινή» και έπειτα ως «μεταβυζαντινή».

Απόψεις νεοελληνιστών:

  • Εμμ. Κριαράς: 1200-1700 μ.Χ. «υστεροβυζαντινή» ή «υστερομεσαιωνική» ή «πρωτοελληνική»
  • Ηλ. Βουτιερίδης & Φ. Μπουμπουλίδης: 1453-17ος «μεταβυζαντινή» λογοτεχνία, εδώ εντάσσεται και η Κρητική
  • Π. Μαστροδημήτρης: εντάσσει επίσης στη «μεταβυζαντινή» την Κρητική λογοτεχνία
  • Σ. Αλεξίου: επισημαίνει πως ο όρος «μεταβυζαντινή» υποδηλώνει εξάρτηση από το Βυζάντιο, υποβαθμίζοντας το αναγεννησιακό στοιχείο.
  • Γ. Σαββίδης: 1509 Απόκοπος Μπεργαδή είναι η αρχή της νεοελληνικής λογοτεχνίας

Απόψεις βυζαντινολόγων:

Χρησιμοποιούν τομές για τη λογοτεχνία αντίστοιχες με αυτές της βυζαντινής ιστορίας (πρώιμη, μέση, ύστερη) και τη διακρίνουν σε «πρωτοβυζαντινή», «μεσοβυζαντινή», «υστεροβυζαντινή» και «μεταβυζαντινή».

* Σημειώσεις από το βιβλίο: Σ. Αθήνη, Χ. Δανιήλ, Σ. Σταυρακοπούλου, Νεοελληνική Φιλολογία από τις απαρχές ως τον 18ο αιώνα, ΕΑΠ, Πάτρα. 2005

Ετικέτες

Δημοφιλείς αναρτήσεις από αυτό το ιστολόγιο

Το Μάτι - Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ

«Το Μάτι» του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ το δανείστηκα από το ηλεκτρονικό αναγνωστήριο της εθνικής βιβλιοθήκης Σάββατο απόγευμα. Το ξεκίνησα Σάββατο βράδυ και το ολοκλήρωσα Κυριακή απόγευμα. 152 σελίδες όλες και όλες, μαζί με την εισαγωγή και το επίμετρο. Πρόκειται όμως για ένα τεράστιο βιβλίο. Ομολογώ πως καταπιάνομαι πρώτη φορά με τον Ναμπόκοφ και σίγουρα δε θα είναι η τελευταία. Βέβαια, πριν γράψω την ανάρτηση αυτή αναρωτήθηκα αν θα έπρεπε να το κάνω. Δεν είμαι «διαβασμένη» στο κεφάλαιο Ναμπόκοφ, δεν είμαι μυημένη στο έργο του. Μήπως προσπαθώ να καταπιαστώ με κάτι πολύ πάνω από εμένα; Αποφάσισα να το δοκιμάσω. Η έκδοση του Μεταιχμίου είναι φροντισμένη και ευχάριστη (στα μεγάλα βιβλιοπωλεία φαίνεται να είναι εξαντλημένο, το βιβλιο net λέει πως κυκλοφορεί). Στην αρχή του βιβλίου υπάρχει εισαγωγή που γράφεται από τον ίδιο τον συγγραφέα, μία εισαγωγή εξαιρετικά κατατοπιστική σχετικά με τον τίτλο του μυθιστορήματος – ο ίδιος ο Ναμπόκοφ το κατατάσσει στα μυθιστορήματα – με τους ήρωες του έργ...
Διαβάστε περισσότερα

Σκοτεινό νερό - Νικόλα Πουλιέζε

Το Σκοτεινό νερό του Νικόλα Πουλιέζε είναι το μοναδικό βιβλίο που μόλις το τελείωσα το ξανάπιασα από την αρχή, και αυτό διότι ήθελα να δω πιο ολοκληρωμένα τον τρόπο με τον οποίο είναι δομημένο. Ένα βιβλίο που με «έχασε» με τον πρόλογό του, αλλά με «κέρδισε» ξανά, σταδιακά μέχρι το τέλος του. Όλη η υπόθεση του βιβλίου περιστρέφεται γύρω από τέσσερις ημέρες βροχής στη Νάπολη. Τέσσερις μέρες που επηρεάζουν τη ζωή και την ψυχοσύνθεση των κατοίκων της, οι οποίοι περιμένουν να συμβεί κάτι συγκλονιστικό. Δεν υπάρχει πλοκή, μην περιμένετε να βρείτε σε αυτό μία ολοκληρωμένη ιστορία. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχει ένα ορόσημο χρονικό, η αρχή και το τέλος της βροχής. Δε μπορώ να πω με βεβαιότητα αν υπάρχει πρωταγωνιστής, ο πρόλογος υποδεικνύει ότι αυτός είναι ο Αντρεόλι Κάρλο, το ίδιο και το γεγονός πως η ιστορία του επανέρχεται ανάμεσα στις άλλες ιστορίες, όμως το βιβλίο απαρτίζεται από μία σειρά ιστοριών με διαφορετικούς ήρωες. Μοιάζει σχεδόν με συρραφή διηγημάτων που έχουν όμως μεταξύ τους κοινά στ...
Διαβάστε περισσότερα

Ελέφαντας - Ρέιμοντ Κάρβερ

Όταν πήγα να αγοράσω τους Αρχάριους του Κάρβερ, ο υπάλληλος του βιβλιοπωλείου και φίλος είπε πως θα πρέπει να διαβάσω οπωσδήποτε και τον Ελέφαντα .  Ολοκλήρωσα τους Αρχάριους . Ενθουσιάστηκα. Έγραψα για αυτό και τελικά παρήγγειλα και τον Ελέφαντα . Δεν έψαξα καν την περιγραφή του βιβλίου. Ήμουν σίγουρη πως θα έχει τον ίδιο αντίκτυπο μέσα μου με το προηγούμενο. Πιάνοντας στα χέρια μου ένα βιβλίο με τόσο αινιγματικό τίτλο συνήθως ξεκινάω τις εικασίες. Δε διαβάζω το οπισθόφυλλο, από φόβο μήπως μου αποκαλύψει τη σημασία του τίτλου. Η συλλογή διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ, με τίτλο Ελέφαντας , είναι ένα από αυτά τα βιβλία. Γιατί ελέφαντας αναρωτιόμουν και όσο προχωρούσα από το ένα διήγημα στο άλλο, τόσο πιο πολύ έπειθα τον εαυτό μου πως ο ελέφαντας είναι αυτό το βαρύ συναίσθημα που πλακώνει τους ανθρώπους για όσα βιώνουν στις ιστορίες αυτές. Ο Κάρβερ βέβαια με διέψευσε πανηγυρικά, η απάντηση ήρθε στο ομώνυμο διήγημα. Άλλωστε ο ελέφαντας δεν είναι απαραίτητο να σε πλακώσει με το βάρος...
Διαβάστε περισσότερα