Όταν πήγα να αγοράσω τους Αρχάριους του Κάρβερ, ο υπάλληλος του βιβλιοπωλείου και φίλος είπε πως θα πρέπει να διαβάσω οπωσδήποτε και τον Ελέφαντα.
Πιάνοντας στα χέρια μου ένα βιβλίο με τόσο αινιγματικό τίτλο
συνήθως ξεκινάω τις εικασίες. Δε διαβάζω το οπισθόφυλλο, από φόβο μήπως μου
αποκαλύψει τη σημασία του τίτλου. Η συλλογή διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ, με τίτλο
Ελέφαντας, είναι ένα από αυτά τα βιβλία. Γιατί ελέφαντας αναρωτιόμουν και όσο
προχωρούσα από το ένα διήγημα στο άλλο, τόσο πιο πολύ έπειθα τον εαυτό μου πως
ο ελέφαντας είναι αυτό το βαρύ συναίσθημα που πλακώνει τους ανθρώπους για όσα
βιώνουν στις ιστορίες αυτές. Ο Κάρβερ βέβαια με διέψευσε πανηγυρικά, η απάντηση
ήρθε στο ομώνυμο διήγημα. Άλλωστε ο ελέφαντας δεν είναι απαραίτητο να σε
πλακώσει με το βάρος του, μπορεί απλώς να είναι ένα στιβαρό στήριγμα. Δε θα πω
άλλα για να μην προδώσω τη μαγεία του να ανακαλύπτεις το νόημα του τίτλου. Θα
πω όμως λίγα λόγια για τα επτά διηγήματα που απαρτίζουν τη συλλογή αυτή. Μία
συλλογή που απαρτίζεται από τα τελευταία διηγήματα που έγραψε πριν τον θάνατό
του και τα οποία εκδόθηκαν το 1988 στη Μ. Βρετανία υπό τον τίτλο Elephant and other stories.
Στη συλλογή αυτή ο Κάρβερ ξεφεύγει από την αποκλειστική
αναφορά στις ερωτικές σχέσεις και επεκτείνεται στις σχέσεις μεταξύ γονιών και
παιδιών αλλά και μεταξύ αδερφών. Έτσι στο πρώτο διήγημα με τίτλο «Κιβώτια» ο συγγραφέας
αναφέρεται στη σχέση μητέρας και γιου, στη δυσκολία των ανθρώπων να συμβιώσουν
αρμονικά με ανθρώπους που αγαπούν, αλλά και στη δυσκολία τους να αποχωριστούν τους
ίδιους ανθρώπους. Μου θύμισε λίγο αυτό το «μακριά και αγαπημένοι» που έλεγε η
γιαγιά μου και τελικά είχε μάλλον δίκιο! Όμως και στο ομότιτλο διήγημα ο Κάρβερ
αναφέρεται στη σχέση μεταξύ οικογενειών, στη σημασία της προσφοράς ακόμη και αν
ξέρεις πως δε θα υπάρχει ανταπόδοση, στην επιστροφή μας σε όσα θεωρούμε στήριγμα
στις δύσκολες στιγμές, ακόμη και αν αυτά τα στηρίγματα έχουν πάψει να είναι
απτά.
«Το θέλημα» είναι ίσως το πιο παράδοξο διήγημα του. Η
μεταφράστρια σημειώνει στο τέλος της έκδοσης πως το διήγημα αυτό είναι το
τελευταίο που έγραψε ο Κάρβερ λίγο πριν μάθει πως έπασχε από καρκίνο. Την εποχή
εκείνη διάβαζε τη βιογραφία του Τσέχοφ και εμπνεύστηκε από αυτή. Μιλά για τον Τσέχοφ
λοιπόν και τις τελευταίες μέρες του πριν τον θάνατό του. Γενικώς ο θάνατος
φαίνεται να τον απασχολεί περισσότερο στη συλλογή του αυτή, μιας και το διήγημα
«Όποιος κι αν ήταν σ’ αυτό το κρεβάτι» πραγματεύεται το ίδιο ζήτημα, μέσα από
μία πιο θεωρητική πλευρά, καταδεικνύοντας όμως το πόσο πολύ απασχολεί τους ανθρώπους,
πόσο τους αναστατώνει.
Τα διηγήματα «Οικειότητα», «Menundo» και «Κοτσυφόπιτα» αναφέρονται
στη ρήξη μεταξύ συζύγων. Περιστρέφονται γύρω από την ύστατη στιγμή του χωρισμού
που περιγράφεται άλλοτε ως ανάμνηση, άλλοτε ως συνέπεια των επιλογών των
συζύγων και άλλοτε ως τετελεσμένο. Οι άνθρωποι σμίγουν και χωρίζουν και
ξαναφτιάχνουν τις ζωές τους, διότι όπως αναφέρει χαρακτηριστικά στο «Menundo» «Αυτό κάνουν πάντα
οι άνθρωποι όταν δεν βρίσκουν ησυχία: αρχίζουν κάτι ξέροντας πως θ’ αλλάξει
οριστικά τα πράγματα».
Ο Κάρβερ έχει μία μοναδική ικανότητα να σε κάνει να
αισθάνεσαι οικειότητα για τους ήρωές του. Ήρωες γεμάτους συναισθήματα, πάθη, ενσυναίσθηση
και σε τελική ανάλυση ανθρωπιά. Δε φαίνεται ούτε να τους συμπαθεί, ούτε να τους
αντιπαθεί, αισθάνεσαι όμως ότι συμπάσχει μαζί τους, ότι κατανοεί τα πάθη τους και
τα λάθη τους. Σκύβει πάνω από τις ζωές τους με μία απίστευτη ζεστασιά που σε
κάνει να αισθάνεσαι εμπιστοσύνη στις ανθρώπινες σχέσεις. Παρά τις δυσκολίες που
αντιμετωπίζουν οι ήρωες υπάρχει κάπου μια χαραμάδα φωτός.
Αυτή τη συλλογή διηγημάτων – και για να ακριβολογώ, και αυτή
– την απόλαυσα. Υπόθεση ενός απογεύματος η ανάγνωσή του – είναι μόνο 154 σελίδες
–, σου δίνει όμως εναύσματα για σκέψη ημερών. Περιττό να αναφέρω πως έχω ήδη
αγοράσει την επόμενη δική του συλλογή διηγημάτων που θα διαβάσω.
Ρέιμοντ Κάρβερ | Ελέφαντας | μετάφραση: Τρισευγένη Παπαϊωάννου | Μεταίχμιο
Αν θέλετε να ενημερώνεστε για τις καινούργιες αναρτήσεις του blog μπορείτε να ακολουθήσετε/κάνετε like στη σελίδα Λογοτεχνία παντού στο facebook!