Ρεαλισμός

Ήδη από τον Αριστοτέλη εντοπίζεται η άποψη πως η λογοτεχνία και η τέχνη γενικότερα θα πρέπει να αντανακλούν την πραγματικότητα.

Ο όρος «ρεαλισμός» χρησιμοποιείται για να δηλώσει την τεχνοτροπία που εμφανίζεται στην τέχνη περίπου στα μέσα του 19^ου αιώνα.

Δεν αναφέρεται αποκλειστικά στη λογοτεχνία, αλλά αφορά πολλές μορφές τέχνης, όπως η ζωγραφική και η γλυπτική.

Paul Cézanne Still life with apples (1890)

Στη λογοτεχνία εμφανίζεται αρχικά στη Γαλλία. Ο Φλομπέρ, με το έργο του Μαντάμ Μποβαρί, υπήρξε ο πρώτος και ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του ρεύματος αυτού.

Μέσα στα πλαίσια του ρεαλισμού αναπτύσσονται όλα τα είδη μυθιστορήματος.

Χαρακτηριστικά ρεαλισμού:

• Πιστή απόδοση της πραγματικότητας.
• Αντικειμενικότητα, αληθοφάνεια, πειστικότητα.
• Θέματα: οικεία στον αναγνώστη, αντλημένα από τη ζωή.
• Ήρωες: αληθοφανείς.

Επιμέρους μορφές ρεαλισμού:

Ψυχολογικός ρεαλισμός: εδώ διερευνάται ο ψυχικός κόσμος των ηρώων. Χαρακτηριστικός εκπρόσωπος του είδους είναι ο Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι.

Κοινωνικός ρεαλισμός: απεικονίζει τα προβλήματα της κοινωνίας και των σχέσεων εντός αυτής. Μέσω αυτού θα δημιουργηθεί ο νατουραλισμός.

Σοσιαλιστικός ρεαλισμός: αναπαριστά την ιστορική πραγματικότητα με στόχο να εξυμνήσει τα ιδανικά του σοσιαλισμού. Πρόκειται για στρατευμένη μορφή λογοτεχνίας.

Νεοελληνικός Ρεαλισμός

Εμφανίζεται στο δεύτερο μισό 19^ου αιώνα.

Πρόδρομοι ρεαλιστικής πεζογραφίας: τα μυθιστορήματα Θάνος Βλέκας του Παύλου Καλλιγά και η Πάπισσα Ιωάννα του Εμμανουήλ Ροΐδη.

Πρώτα ρεαλιστικά αφηγήματα: Στρατιωτική ζωή εν Ελλάδι (1870) και Λουκής Λάρας του Δημήτριου Βικέλα (1879).

Ο ρεαλισμός καλλιεργείται συστηματικά στην Ελλάδα από την εποχή της ηθογραφίας και έπειτα.

Στο μεταμοντέρνο μυθιστόρημα (1960 κ.εξ) διακρίνονται επίπεδα αυτοσυνειδησίας, αυτεπίγνωσης και ειρωνικής αποστασιοποίησης. Δε στοχεύει πλέον στην αναπαράσταση της πραγματικότητας, όπως στο ρεαλιστικό μυθιστόρημα του 19^ου αιώνα, αλλά κατασκευάζει έναν κόσμο και επιχειρεί να κάνει τον αναγνώστη συμμέτοχο.

Στο παραδοσιακό ρεαλιστικό μυθιστόρημα ο συγγραφέας στοχεύει στην ένωση των δύο κόσμων – του πραγματικού και του μυθιστορηματικού – μέσα από την αληθοφάνεια. Αντιθέτως στο μεταμοντέρνο μυθιστόρημα το όριο μεταξύ των δύο κόσμων δεν απαλείφεται, αλλά προβάλλεται. Θεωρεί την ίδια τη γραφή ως συρραφή των δύο κόσμων και το κείμενο ως διακείμενο.

1. Λεξικό Λογοτεχνικών Όρων | Ινστιτούτο Τεχνολογίας Υπολογιστών και Εκδόσεων "Διόφαντος"

2. Β. Αθανασόπουλος | Οι μάσκες του ρεαλισμού (τόμος Α΄) | εκδόσεις Καστανιώτη

Αν θέλετε να ενημερώνεστε για τις καινούργιες αναρτήσεις του blog μπορείτε να ακολουθήσετε/κάνετε like στη σελίδα Λογοτεχνία παντού στο facebook!